مقدمه:
افسانه صابون : سابقه نظافت و پاكيزگي فردي به دوران پيش از تاريخ بر ميگردد. از آنجا كه آب عاملي حياتي براي ادامه زندگي است، انسان هاي اوليه در نزديكي آب زندگي مي كردند و درباره خاصيت پاك كنندگي اش نيز اطلاعاتي داشتند، حداقل اينكه مي دانستند با آب مي توان گل و لاي را از دستان شست. يافتن ماده اي شبيه صابون در حين حفاري هاي شهر بابل مدركي است براي اثبات اينكه صابون حتي 2800 سال قبل از ميلاد نيز وجود داشته است. اطلاعات موجود روي كتيبه ها بيانگر اين نكته است كه در آن زمان چربي را با خاكستر مي جوشاندند.
اين كار در واقع همان روش ساخت صابون است، اما منظور آنها ساختن صابون نبوده بلكه از اين ماده به عنوان حالت دهنده مو استفاده مي كردند. اسناد تاريخي نشان مي دهد مصريان باستان به طور مرتب حمام مي كردند. كتيبه اي مربوط به سال 1500 قبل از ميلاد موجود است كه در آن شرح داده شده، چگونه به منظور ساخت ماده اي صابون مانند، روغن حيوانات و گياهان را با هم تركيب و سپس به آن نم قليايي اضافه مي كردند. از اين ماده نه تنها براي شستن بلكه براي درمان امراض پوستي نيز استفاده مي كردند.
نام صابون به يك افسانه قديمي رومي از كوه soap مربوط مي شود. اين كوه محلي براي قرباني كردن حيوانات بود. چربي هاي آب شده حيوانات در آنجا باقي مي ماند، بارش باران چربي ها را مي شست و آنها را همراه خاكستر چوب به سطح گل و لاي اطراف رودخانه مي آورد. زنان كه از اين گل ها براي شستن استفاده مي كردندف متوجه شدند كه اين گل ها اثر پاك كنندگي بيشتري دارد و آلودگي ها را راحت تر از بين مي برد.
كشف ماده اي به نام صابون به آلماني ها و فرانسوي هاي قديم نيز نسبت داده مي شود. اين ماده مخلوطي از چربي حيوانات و خاكستر بود كه براي قرمز كردن رنگ مو از آن استفاده مي كردند. در قرن دوم بعد از ميلاد، يك پزشك يوناني به نام گالن صابون را هم به دليل داشتن خواص دارويي و هم به منظور پاكيزگي و نظافت، براي استفاده در حمام پيشنهاد كرد اما سقوط روم در سال 467 بعد از ميلاد موجب كاهش عادت حمام كردن در ميان روميان شد. اين امر در سالمت عمومي اروپايي ها بي تاثير نبود. عدم رعايت نظافت و پاكيزگي فردي كه به شرايط غير بهداشتي زندگي منجر شده بود، باعث ترويج امراض مختلف در قرون وسطي، به خصوص طاعون در قرن چهاردهم شد.
در قرن هفدهم، پاكيزگي و حمام كردن دوباره به عنوان يك عادت در اروپا رايج شد. دراين زمان، صنعت صابون سازي به طور كامل شناخته شده بود. اتحاديه سازندگان صابون به دقت رموز مربوط به اين حرفه را نگهداري مي كرد از روغن سبزي ها و حيوانات به همراه خاكستر گياهان استفاده مي شد، البته ماده اي معطر نيز به آن اضافه مي كردند. به تدريج انواع گوناگون صابون در دسترس همگان قرار گرفت، علاوه بر حمام كردن و شستن لباس، براي شستن موي سر و اصلاح صورت نيز صابون هايي ساخته شد.
توليد كنندگان صابون : كشورهاي ايتاليا، اسپانيا و فرانسه به دليل اينكه ذخاير آماده اي از مواد خام مورد نياز مانند رون زيتون داشتند، جزو اولين مراكز سازنده صابون بودند. انگليسي ها در طول قرن دوازدهم، شروع به ساختن صابون كردند. تجارت صابون در اين كشور رونق فراواني داشت تا جايي كه در سال 1622 پادشاه جيمز اول مبلغ صد هزار دلار براي دريافت امتياز انحصاري به مدت يك سال، به يكي از سازندگان صابون پرداخت.
صابون، كالاي لوكس : در قرن نوزدهم، صابون به عنوان يك كالاي لوكس در كشورهاي مختلف ماليات بسيار بالايي داشت، با برداشته شدن اين ماليات سنگين، استفاده از صابون براي مردم عادي نيز ميسر شد و استانداردهاي بهداشتي بالا رفت. گام اصلي براي توليد انبوه صابون، در سال 1791 از سوي يك شيميدان فرانسوي به نام نيكولاس لبلانك برداشته شد. او مراحل ساخت خاكستر قليايا كربنات سديم را از نمك معمولي به عنوان اختراع به ثبت رساند. اين ماده در واقع قليايي است كه از خاكستر به دست مي آيد و با مخلوط كردن آن با چربي، صابون ساخته مي شود. ثمره اين اختراع، خاكستر قليا با كيفيت بسيار بالا و قيمت گران بود. 20 سال بعد از آن يورگن چورول ميخائيل، يك شيميدان فرانسوي بود با كشف ارتباط بين چربي ها گليسيرين و اسيدهاي چرب، اختراع باعث به وجود آمدن روش هاي مدرن و امروزي ساخت صابون شد.
گام مهم ديگر در ساخت صابون اختراعي بود كه در اواسط سال 1800 از سوي يك شيميدان بلژيكي به نام سولوي ارنست انجام شد. او با استفاده از نمك خوراكي يا كلريد سديم توانست خاكستر قليا بسازد. اين روش موجب كاهش هزينه ساخت قليا شد. در نتيجه اين امكان به وجود آمد كه قليا ارزان تر، با كيفيت بهتر و حجم بيشتري در اختيار سازندگان صابون قرار گيرد.
اين اختراعات همزمان با پيشرفت توان اجرايي كارخانه هاي گوناگون، باعث شد در سال 1850 صنعت صابون سازي درآمريكا به سرعت رشد كند. از آنجايي كه صابون به مقدار كافي توليد مي شد، به تدريج از يك وسيله لوكس به احتياج روزانه مردم تبديل شد و اين بازار بزرگ مصرف، سازندگان را تشويق كرد كه صابون هاي ملايم تري براي استفاده در حمام و ماشين هاي شست و شو، در اختيار مصرف كنندگان قرار دهند و به اين ترتيب صنعت صابون سازي به مصرف امروزي در آمد. به طور معمول پذيرفته شده كه مصرف سرانه صابون نشان دهنده سطح زندگي افراد هر كشوري است.
تهیه ساخت صابون با گریس:
گريس ماده اي است جامد يا نيمه جامد كه از تركيب يك ماده پركننده و صابون (Thickener) ، در داخل روغن به دست مي آيد. البته ممكن است ساير موادي كه بتواند بر خاصيت آن بيفزايد نيز در آن به كار گرفته شود. روغن هاي معدني (مشتقات نفتي) و يا سنتتيك ماده اصلي تشكيل دهنده گريس است كه در حدود80 درصد آن را تشكيل مي دهند و نقش مهمي در قوام آن دارند. در صورتي كه اين ماده با كيفيت نامناسب مورد استفاده قرار گيرد ساختار گريس بسيار ضعيف و ناپايدار شده و در شرايط سخت به صورت دو فاز (روغن و صابون) در آمده و به قطعات و ماشين آلات صدمه بسيار وارد خواهد كرد. دومين ماده اصلي تشكيل دهنده گريس، صابون است كه آن نيز داراي انواع مختلف مي باشد. براي ساخت گريس، صابون در داخل روغن به وسيله حرارت تركيب و پخته مي شود. دراين مرحله، صابون در روغن، كريستاليزه شده و توليد الياف (Fibers) مي كند و تركيب به صورت ژلاتيني حاصل مي شود. سپس گريس در دماي قابل تخليه درون ظروف تخليه مي شود. لازم به تذكر است كه در برخي از انواع گريس تشكيل اين رشته ها در داخل گريس، بعد از اتمام پخت تا مدت طولاني ادامه پيدا مي كند.
نامگذاري: گريس را با پايه صابوني آن مي شناسند. عمده ترين صابون هاي سازنده گريس شامل صابون كلسيم (در گريس هاي كاپ وشاسي)، سديم (در گريس هاي R.B.B ، فايبر يا با نام تجاري والوالين) ، صابون ليتيم (در گريس هاي مالتي پرپوز و ماهان) ، غير آلي (در گريس نسوز يا بنتون) و ساير صابون ها مانند آلومينيوم.
ساخت صابون: اين ماده خود نيز از پخت چربي ها (اسيد هاي چرب) و مواد قليايي به دست مي آيد. صابون در بسياري از گريس ها بايستي از قبل تهيه شود. براي اين منظور مواد اوليه به درون دستگاه پخت صابون بنام اتوكلاو، تزريق شده و تحت فشار قرار مي گيرد. سپس اين دستگاه به طور كامل بسته شده و مانند ديگ هاي زودپز تحت فشار قرار مي گيرد. اين دستگاه داراي جداره اي گرمكن از نوع روغن داغ بوده و دماي پخت آن در حدود300 درجه سانتي گراد است. اتوكلاو هم چنين براي اختلاط كامل، داراي همزني است كه در زمان پخت براي يكنواختي كامل مواد از آن استفاده مي شود. بدين ترتيب ساخت صابون با انجام آزمايش ها و نمونه برداري تا به دست آوردن نتيجه كامل ادامه مي يابد.
