آیا تا به حال فکر کرده اید که آزمایش اندازه گیری چربی خون چیست؟
آیا می دانید کلسترول ، HDL ، LDL و تری گلیسیرید چیستند؟
آیا می دانید کلسترول چگونه به وجود می آید؟
کلسترول به دو طریق در بدن به وجود می آید:
1- بدن خودش کلسترول می سازد. بیشترین کلسترول را کبد می سازد و مقدار آن، روزانه در حدود 1000 میلی گرم می باشد
.
2- کلسترول وارد شده به بدن، از طریق خوردن مواد غذایی از جمله: گوشت قرمز، مرغ، ماهی و لبنیات. انجمن قلب آمریکا توصیه کرده است که هر فرد باید روزانه کمتر از 300 میلی گرم کلسترول مصرف کند تا دچار بیماری نشود.
لازم به ذکر است که میوه ها ، سبزیجات، روغن های گیاهی، غلات و آجیل دارای کمترین مقدار کلسترول و زرده تخم مرغ و گوشت ها دارای بیشترین مقدار کلسترول هستند.
بدن ما نیاز به کلسترول دارد تا بتواند اعمال خود را به درستی انجام دهد.
کلسترول، HDL، LDL و تری گلیسیرید
* کلسترول در خون حل نمی شود و توسط لیپوپروتئین ها وارد سلول می شود و از آن خارج می گردد. (لیپوپروتئین ترکیبی از پروتئین و چربی است و چربی را در خون حمل می کند.) وجود کلسترول در کبد، نخاع و مغز ضروری است. کلسترول در ساخت و نگه داری سلول ها، برخی هورمون ها، ساخت ویتامین D و جذب ویتامین های محلول در چربی نقش دارد. مقدار مناسب کلسترول کمتر از 200 میلی گرم در دسی لیتر است.
*HDL یا لیپوپروتئین با چگالی بالا به نام “کلسترول خوب” معروف می باشد. HDL دارای مقدار زیادی پروتئین و مقدار کمی کلسترول می باشد. این نوع لیپوپروتئین، کلسترول را از خون برمی دارد و به کبد می برد.
HDL از قلب محافظت می کند و مقدار کم آن ( کمتر از 40 میلی گرم در دسی لیتر) در خون می تواند یکی از عوامل ایجاد بیماری های قلبی باشد. مقدار مناسب HDL برابر و یا بیشتر از 60 میلی گرم در دسی لیتر می باشد.
* LDL یا لیپوپروتئین با چگالی کم به نام “کلسترول بد” شناخته می شود. LDL دارای مقدار زیادی کلسترول و مقدار کمی پروتئین می باشد. وظیفه LDL حمل کلسترول و دیگر چربی ها در خون است.
افزایش LDL در خون می تواند باعث باریک و سخت شدن رگ های تغذیه کننده ی قلب و مغز و به دنبال آن بروز بیماری های قلبی و مغزی شود. مقدار مناسب LDL کمتر از 100 میلی گرم در دسی لیتر است.
* تری گلیسیرید، همان چربی است که در غذا وجود دارد. اگر کالری زیادی وارد بدن شود، بدن مقدار اضافی کالری را به تری گلیسیرید تبدیل کرده و در سلول های چربی ذخیره می کند. چاقی و اضافه وزن، عدم تحرک ، سیگار کشیدن، مصرف الکل و داشتن رژیم غذایی پرکربوهیدرات از عوامل افزایش دهنده تری گلیسیرید خون می باشد. مقدار مناسب تری گلیسیرید کمتر از 150 میلی گرم در دسی لیتر می باشد.
فردی که دارای تری گلیسیرید بالاست، LDL بالا و HDL پایینی خواهد داشت.
برخی از آزمایش ها برای اندازه گیری کلسترول خون
1- نسبت HDL به LDL: به طور مثال اگر شخصی مقدار HDL خونش 50 میلی گرم در دسی لیتر باشد و مقدارLDL آن 150 میلی گرم بر دسی لیتر باشد، نسبت HDL به LDL برابر 0/33 خواهد شد. اگر نسبت HDL به LDL بالاتر از 0/4باشد، نشان دهنده این است که شخص در حالت طبیعی قرار دارد.
2- نسبت LDLبه HDLرا باید به میزان 2/5 به 1 برسانیم تا از نازک شدن رگ ها جلوگیری نماییم.
3- نسبت کلسترول به HDL به این ترتیب است که اگر شخصی مقدار کلسترول کامل خونش 200 میلی گرم بردسی لیتر باشد و مقدار HDL آن شخص 40 میلی گرم بر دسی لیتر باشد، نسبت کلسترول به HDL آن برابر 5 به 1 خواهد بود.برای جلوگیری از بیماری قلبی باید این نسبت را به کمتر از 3/5 به 1 برسانیم.
برای کاهش مقدار LDL چه باید کرد؟
* از مصرف زیاد چربی ها و کلسترول دوری کنید.
* از افزایش کالری دریافتی بپرهیزید.
* تحرک و فعالیت بدنی را زیاد کنید.
* وزن خود را ثابت نگه دارید.
برای افزایش مقدار HDL به این نکات توجه کنید:
– 3 بار در هفته و هر بار حداقل 20 دقیقه ورزش کنید.
– از مصرف چربی های اشباع (گوشت ها و لبنیات پرچرب) و هیدروژنه (روغن نباتی جامد) دوری کنید.
– سعی نکنید با رژیم های لاغری بسیار کم کالری، وزن خود را سریعا کاهش دهید. بلکه اجازه دهید تا با رژیم غذایی صحیح، وزنتان کم شود.
برای کاهش کلسترول خون این موارد را رعایت کنید:
1- به جای تماشا کردن تلویزیون و انجام بازی های کامپیوتری ، در تیم های ورزشی شرکت کنید و یا به کلاس های ورزشی بروید. به طور کلی، از یکجا نشستن جدا دوری کنید.
2- تنقلات پُرکالری و چرب و غذاهای آماده را کمتر مصرف کنید.
3- مراقب باشید تا دچار چاقی نشوید.
4- از مصرف نوشیدنی های الکلی خودداری کنید.
برای کاهش تری گلیسیرید چه باید کرد؟
* ورزش کنید.
* رژیم غذایی کم چربی داشته باشید.
* از لبنیات کم چرب استفاده کنید.
* چربی های گوشت و پوست مرغ را دور بیاندازید.
* غذای خود را با روغن های گیاهی از قبیل: کانولا ،ذرت و زیتون درست کنید.
* غذاهای پرفیبر را زیاد مصرف کنید.
* از مصرف شیرینی و نوشیدنی های شیرین خودداری کنید.
* از نوشیدن الکل دوری کنید.
* پُرخوری نکنید.
* با چنگال و آهسته غذا بخورید و غذایتان را خوب بجوید تا به معده تان فرصت دهید به شما بگوید که دیگر سیر شده اید!
* وزن خود را متعادل نمایید.
“همیشه سالم و تندرست باشید.”
برای کاهش چربی خون باید…
دریافت مقدار مناسب از چهار گروه اصلی غذایی شامل: گروه نان و غلات؛ گروه شیر و لبنیات؛ گروه گوشت، حبوبات، تخم مرغ، و مغزها، گروه میوهها و گروه سبزیها، علاوه بر تامین انرژی و مواد مغذی مورد نیاز روزانه افراد، موجب سلامتی، پیشگیری و کنترل برخی از بیماریهای مزمن مانند فشار خون بالا ، بیماری های قلبی-عروقی و چاقی میشود.
با توجه به اینکه مقدار و نوع چربی دریافتی به وسیله رژیم غذایی نقش موثری در بروز برخی از بیماریهای مزمن از جمله بیماریهای قلبی-عروقی دارد، بنابراین لازم است با تعدیل دریافت چربی رژیم غذایی، میزان چربی خون(کلسترول و تری گلیسیرید) را در حد مطلوب نگه داشت.
20 توصیه برای کاهش چربی مصرفی
1- جایگزین کردن لبنیات (شیر، ماست، پنیر و…) کمچرب به جای لبنیات پرچرب.
2- جدا کردن پوست مرغ و چربیهای گوشت قرمز هنگام پاک کردن آنها.
3- استفاده از روش کبابی، آب پز و بخار پز برای پختن مواد غذایی به جای سرخ کردن آنها.
4- استفاده از روغن کم در پخت غذاها
5- استفاده از گوشت سفید (ماهی، مرغ و بوقلمون) به جای گوشت قرمز
6- کاهش مصرف مارگارین(کره گیاهی) و روغن نباتی جامد
7- استفاده از روغن مایع به جای روغن جامد
8- استفاده از روغن زیتون در برنامه غذایی روزانه
9- مصرف کم غذاهای آماده به ویژه غذاهای سرخ کرده (سیبزمینی سرخ کرده ، چیپس و…)
10- افزایش مصرف میوه، سبزی، حبوبات، دانهها و غلات در برنامه غذایی روزانه
11- افزایش استفاده از نانهای سبوسدار
12- کاهش استفاده از نانهای روغنی
13- کاهش مصرف زبان، دل، مغز، قلوه و جگر
14- کنترل برچسب مواد غذایی برای تعیین میزان و نوع چربی در آنها
15- عدم مصرف، سوسیس و کالباس و سس های چرب مثل سس مایونز
16- تفت دادن سبزیها روی حرارت کم، به جای سرخ کردن آنها
17- استفاده از بستنی میوهای به جای بستنی سنتی
18- جدا کردن چربی از روی سوپها و آب خورشها پس از سرد کردن آنها
19- خودداری از خرید گوشت چرخ کرده آماده
20- استفاده از آب لیمو یا آبغوره همراه با روغن زیتون و ماست به جای سس مایونز در سالاد
9 توصیه برای غذا خوردن در رستوران
1- خودداری از مصرف کره با پلو
2- استفاده از دوغ یا ماست کم چرب به جای ماست پرچرب
3- خودداری از مصرف زرده تخم مرغ همراه با برنج (در چلوکباب)
4- استفاده از غذاهای بخارپز، آب پز و کبابی به جای غذاهای سرخ کرده
5- استفاده از سس گوجه فرنگی به جای سس مایونز هنگام خوردن ساندویچ
6- انتخاب غذاهای پُر سبزی و کم چرب
7- استفاده از یک سالاد سبزیجات همراه با آبلیمو، یا سوپ سبزی کم چرب
8- عدم مصرف غذاهای فوری مانند انواع ساندویچ و پیتزا
9- سئوال کردن از مسئولین رستوران درباره شیوه تهیه و پخت غذا (سرخ کردن، کباب کردن، بخارپز کردن و…)
کلسترول چیست؟
کلسترول ماده ای است از جنس چربی که در تمام سلول های بدن وجود دارد و در ساخت دیواره ی سلولی و برخی هورمون ها نقش مهمی را ایفا می کند. مولکول های چربی پس از جذب از روده در سیستم گردش خون توسط کلسترول حمل می شوند. قسمت اعظم کلسترول در داخل بدن و توسط کبد ساخته می شود و بقیه آن با مصرف غذاهای پر کلسترول و پر چرب وارد بدن می شود.
انواع کلسترول
1- کلسترولLDL: این نوع کلسترول خاصیت چسبندگی دارد و به راحتی به جدار داخلی دیواره ی رگ ها می چسبد و باعث باریک شدن و در نهایت انسداد مجرای داخلی رگ ها می گردد. از این رو به کلسترول بد معروف است.
2- کلسترولVLDL: این نوع کلسترول مولکول های چربی را از کبد به دیگر قسمت های بدن حمل می کند و بعد از انتقال چربی به بافت ها تبدیل به کلسترولLDLمی گردد.
3- کلسترولHDL: این نوع کسترول، کلسترول هایLDL موجود در طول دیواره ی رگ ها را پیدا کرده و به آن ها می چسبد و آن ها را از جدار رگ ها پاک می کند و از باریک شدن و انسداد رگ ها جلوگیری می نماید. به همین جهت به کلسترول خوب معروف است.
میزان مناسب کلسترول خون چقدر است؟
اگر کلسترول خون شخص کمتر از 200 میلی گرم در دسی لیتر خون باشد نشانه ی بسیار خوبی برای سلامت یک قلب سالم است. اما اگر کلسترول خون بین 200 تا 239 میلی گرم در دسی لیتر خون باشد شخص در مرز خطر بالا رفتن کلسترول و خطر ابتلا به حمله ی قلبی قرار دارد و زمانی که کلسترول خون بالاتر از 240 میلی گرم در دسی لیتر خون باشد خطر حمله ی قلبی را باید جدی گرفته و حتماً میزان آن را به وسیله ی دارو و رژیم غذایی و یا هر دو کاهش داد.
اگر فردی همراه با کلسترول بالا مبتلا به فشار خون بالا نیز باشد احتمال خطر حمله ی قلبی به 6 برابر می رسد و اگر این فرد سیگاری هم باشد احتمال خطر به 20 برابر یا بیشتر خواهد رسید.
گیاهان ضد کلسترول هستند
به طور کلی تمام گیاهان مانند سبزیجات، حبوبات و غلات فاقد کلسترول اند. اما در بین آن ها موادی مانند جو، کدو، شوید و سیر اثر ضد کلسترول بسیار قوی تری را بروز می دهند که دلایل آن مربوط به وجود اسید چرب امگا- 3، پکتین، فیبر و بتاکاروتن وغیره می باشد.
سویا نیز باعث کاهش کلسترول خون می شود. سویا به سه دلیل باعث کاهش کلسترول خون می گردد:
1- فاقد کلسترول است.
2- حاوی پروتئین است، چرا که پروتئین کلسترول خون را کاهش می دهد.
3- اکثر چربی های موجود در سویا از نوع چربی های غیر اشباعPUFA است.
بنابراین در افراد مبتلا به کلسترول بالا سویا می تواند به عنوان یک منبع پروتئین غذا باشد و تا حد زیادی جایگزین گوشت گردد.
مواد غذایی غیر مجاز برای افراد دارای کلسترول بالا
غذاهای سرخ شده- لبنیات پر چرب- غذاهای آماده مانند سوسیس، کالباس و پیتزا- چربی های اشباع شده مانند روغن های حیوانی و گیاهی جامد و کره- امعاء و احشاء حیوانی مانند دل، جگر، قلوه، سیرابی و مغز- میگو و گوشت های پر چرب (حتی الامکان باید چربی های قابل رویت جدا شوند)- دسرهای چرب – انواع کلوچه، کیک، شیرینی ها مخصوصاً شیرینی تر- روغن نارگیل – سس های سالاد – انواع شکلات ، چیپس و پفک- زرده تخم مرغ هم محدود به 3-2 عدد در هفته می شود.
تاثیر رژیم غذایی در کاهش کلسترول خون
با ایجاد تغییر در نوع غذاها می توان میزان کلسترول خون را کاهش داد. مقدار کلسترول خون تحت تاثیر مواد غذایی مصرفی و نیز ارث می باشد اما با کاهش چربی های غذایی می توان زمینه ارثی را تا حدودی کنترل نمود. کاهش کلسترول خون با کاهش دریافت کلسترول و چربی رژیم و افزایش مصرف فیبرهای غذایی محلول و ثابت نگه داشتن وزن در حد مناسب امکان پذیر است. همراه با کاهش مصرف چربی های جامد باید غذاهای غنی از نشاسته مانند نان و سیب زمینی آب پز یا کبابی، غلات و حبوبات، میوه و سبزیجات، شیر و لبنیات کم چرب و همچنین روغن زیتون مصرف شود.
در افراد دچار اضافه وزن و کلسترول خون بالا، کاهش وزن کمک شایانی می کند.
کاهش کلسترول خون با ورزش
انجام فعالیت های ورزشی باعث کاهش کلسترول خون می گردند، اما این فعالیت ها شامل نظافت منزل، باغبانی کردن ، طراحی برنامه یا فکر کردن نمی باشد.
تمرینات ورزشی به چند روش به کاهش کلسترول خون کمک می کند:
– ورزش باعث افزایش مقدارHDL خون توام با کاهشLDL می گردد.
– ورزش موجب کاهش وزن و کنترل آن می شود.
– ورزش منجر به بهبود گردش خون و پاک شدن خون از مواد زائد می گردد و عضله ی قلب را قوی تر کرده و اثر مثبتی بر روی عمل پمپ قلب دارد.
یک نمونه رژیم غذایی مناسب برای افراد مبتلا به کلسترول بالا
صبحانه: نان سنگک+ گردو+ پنیر کم چرب
میان وعده: سبزیجات خام مانند هویج+ میوه
نهار: سبزیجات خام یا پخته + سینه ی مرغ به صورت آب پز+ برنج کم چرب+ ماست کم چرب یا دوغ
میان وعده: میوه
شام: سبریجات خام یا پخته+ سوپ جو همراه روغن زیتون+ نان سنگک+ ماست کم چرب
کلسترول خوب را افزایش دهید
برای اولین بار محققان دریافتند برای کاهش خطر بیماری های قلبی و تصلب شرایین، افزایش کلسترول خوب، مهم تر از کاهش کلسترول بد است.
به گزارش healthday، به گفته ی این محققان، مقدار کمی افزایش در میزان لیپوپروتئین با چگالی بالا (High Density Lipoprotein) یا کلسترول خوب (HDL) مزایای زیادی نسبت به کاهش مقدار زیادی کلسترول بد (LDL) دارد.
به گفته ی محققان مرکز پزشکی کلیولند، هم اکنون محققان درصددند راهی پیدا کنند که به جای استفاده ی گسترده از داروهای استاتین یا کاهنده ی کلسترول بد، میزان کلسترول خوب را بالا ببرند.
اثرات مفید کاهش میزان کلسترول بد، بر سلامتی بدن شناخته شده است، اما دانشمندان هنوز ماده ای که میزان کلسترول خوب را افزایش دهد یا تجمع پلاک ها (plaque) را در سرخرگ ها کاهش دهد و مانع از تصلب شرایین شود، نیافته اند( تصویر بالا، پلاک تشکیل شده در دیواره ی سرخرگ را نشان می دهد
توصیه های غذایی برای کاهش کلسترول خون بالا
خطر ابتلا به بیماری قلب و عروق و بروز حمله قلبی را میتوان با بوجود آوردن تغییراتی که میزان کلسترول خون را پایین بیاورد، کاهش داد. توجه به این نکته ضروری است که به ازای هر یک درصد کاهش در مقدار کلسترول خون، درصد خطر بیماری قلبی کاهش مییابد. برای مثال پایین آوردن کلسترول خون به میزان 5-2 درصد میتواند خطر حمله قلبی را تا 30 درصد کاهش دهد. اکثر افراد میتوانند مقدار کلسترول خون خود را تا میزان مطلوب پایین بیاورند. مقدار کلسترول خون اساساً تحت تاثیر مواد غذایی مصرفی و زمینه ارثی مقدار کلسترول خون میباشد. خوردن غذاهایی که چربیهای اشباع زیادی دارند، بیش از هر چیز شما را در خطر بالا رفتن کلسترول خون قرار میدهند. کاهش کلسترول خون با کاهش دریافت کلسترول و چربی رژیم (مخصوصا چربی اشباع)، افزایش مصرف فیبرهای غذایی محلول و ثابت نگهداشتن وزن در حد ایدهآل امکانپذیر است.
چربی های اشباع در روغن جامد، گوشت ها مخصوصاً در گوشت قرمز مانند گوشت گوسفند و گوساله؛ و در لبنیات مانند خامه و کره وجود دارد. بعضی از محصولات قنادی مثل پای ها، کیک ها و کلوچه ها نیز می توانند حاوی مقادیر زیادی چربی های اشباع باشند. همراه با کاهش مصرف چربی های اشباع، لازم است غذاهای غنی از کربوهیدرات ها را بیشتر مصرف کنید؛ مثل سبزیجات، میوه ها، نان و غلات سبوس دار، غلات صبحانه.
کاهش کلسترول خون با کاهش دریافت کلسترول و چربی در رژیم غذایی (مخصوصا چربی اشباع)، افزایش مصرف فیبرهای غذایی محلول و ثابت نگهداشتن وزن در حد ایدهآل امکانپذیر است.
باید به خاطر داشت که اگر شما اضافه وزن دارید و مقدار کلسترول خونتان بالاست، کاهش وزن میتواند به پایین آوردن کلسترول خون شما کمک کند. برای کسانی که به درمان پیشرفته تری نیاز دارند، درمان های دارویی مؤثر در دسترس میباشد.
مصرف منابع محتوی فیبر موجب کاهش کلسترول خون می شوند. انواع مختلف فیبرها (مواد غیر قابل هضم) درمواد غذایی گیاهی موجودند. ولی نوعی از فیبر که بیشترین اثر را بر کاهش کلسترول خون دارد ، فیبر محلول نام دارد که منابع غنی از آن عبارتند از : سیب ، گلابی ، مرکبات مثل پرتقال ، لیمو و گریپ فروت ، توت فرنگی ، هویج و غلات سبوس دار .
سبوس جو یک منبع غنی از فیبر محلول میباشد. نکتهای که درباره این ماده مطرح است این است که به نظر میرسد این ماده کلسترول بد یا LDL را که سبب رسوب چربی در سرخرگ ها می شود ،کاهش می دهد، ولی سطح کلسترول خوب یا HDL را بالا میبرد. غذاهای دیگر غنی از فیبرهای محلول شامل انواع لوبیا، عدس و بعضی از میوهها میباشند. از آنجا که تمام این غذاها هم کمچرب و هم دارای فیبر بالایی هستند، مصرف روزانه آنها مفید است.
اعمال تغییرات زیر در رژیم غذایی میتواند به کاهش مقدار کلسترول خون کمک کند.
* به جای غذاهای سرخ شده، از کباب شده استفاده کنید.
* چربی های اضافی را از خوراک ها و غذاهای گوشتی حذف کنید.
* بجای پنیر چرب از انواع کم چربی استفاده کنید.
* سعی کنید به جای خامه از ماست کم چربی استفاده کنید.
* به جای شیر پرچرب از شیر کمچربی استفاده کنید.
* مصرف شیرینی ها، پای ها، کلوچه ها و کیک ها را محدود کنید.
* از قسمت های کم چرب گوشت استفاده کنید و تمام چربی های قابل رویت را جدا کنید و از مرغ و ماهی بیشتر از گوشت قرمز استفاده کنید.
* مصرف سبزیجات، حبوبات و بقولات مانند انواع لوبیا و عدس و غیره را افزایش دهید.
آنچه مسلم است هیچ یک از مواد غذایی به خودی خود مضر نمیباشند، بلکه ترکیب غلط آنها در یک رژیم غذایی نامناسب است می تواند مشکل آفرین شود.
مصرف منابع محتوی فیبر محلول موجب کاهش کلسترول خون می شوند که منابع غنی از آن عبارتند از : سیب، گلابی، مرکبات مثل پرتقال، لیمو و گریپ فروت ، توت فرنگی ، هویج و غلات سبوس دار .
توصیه هایی خاص برای کاهش کلسترول:
آنچه شما باید انجام دهید، بدین ترتیب است :
1 ) هر روز حتماً 2 عدد سیب یا پرتقال ، چند عدد توت فرنگی خصوصاً پس از غذا میل کنید که باعث کاهش جذب کلسترول مصرف شده با غذا می شود.
2 ) حتماً در کنار غذا، سبزی خوردن و یا سالاد تهیه شده با هویج زیاد و روغن زیتون ( یک قاشق غذاخوری) را میل کنید.
3 ) مصرف تخم مرغ را به هفته ای 3 عدد کاهش دهید، زیرا حذف کلی کلسترول ، تولید داخلی آن را افزایش می دهد.
4 ) میگو و امعاء و احشاء گوسفند مثل: دل و جگر و قلوه ، کله پاچه و مغز و را اصلاً مصرف نکنید .
5 ) مصرف خامه و کره ممنوع است، زیرا باعث افزایش تولید کلسترول در بدن می شوند. به علاوه ازروغن های حیوانی و روغن های جامد پرهیز کنید .
6 ) از نان سبوس دار استفاده کنید.
7 ) از ماست و شیر کم چرب استفاه کنید.
8) در بین روغن های گیاهی فقط روغن نارگیل و روغن نخل (PALM OIL) دارای مقدار زیادی چربی اشباع هستند و جزء چربی های اشباع طبقه بندی می شوند. به همین دلیل افراد دچار کلسترول خون بالا و بیماران قلبی نباید روغن نارگیل و روغن پالم(نخل) را مصرف کنند.
چه تغییرات دیگری باید انجام گیرد؟
علاوه بر این که یک رژیم غذایی مناسب میتواند نقش مهمی در کاهش بیماری قلبی داشته باشد، موارد دیگری نیز وجود دارد که باید رعایت آنها را کرد. پس برای اینکه قلبی سالم داشته باشید:
ـ سیگار را ترک کنید.
ـ وزنتان را در محدوده مطلوب و ایده آل نگه دارید.
ـ استرس نداشته باشید.
ـ به طور مرتب ورزش کنید